بررسی آرای اندیشمندان دینی درباره تعزیه در «شبیه از نگاه فقیه»

تاریخ خبر:
1391/03/18 09:03
اخبار اعضای پایگاه www.ibna.ir
«شبیه از نگاه فقیه» به آرای علمای شیعه ‌درباره تعزیه می‌پردازد. نویسنده می‌کوشد با ارایه نظر فقیهان از سیصد سال گذشته تا‌کنون، مخاطب را در موافق بودن نظر فقیهان با اجرای این نمایش ایرانی قانع کند.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مسلم نادعلی‌زاده در مقدمه کتاب خود با بیان این‌که برخی نویسندگان و پژوهشگران گمان کرده‌اند که بیشتر فقیهان شیعه با تعزیه مخالف بوده‌‌اند، می‌نویسد: «این موضع، گاه به کمبود منابع در خصوص این موضوع باز می‌گردد و گاه به تحلیل‌های مغرضانه‌ی برخی مستشرقین از وضعیت ایران در عصر قاجار و تلاش آنان برای نشان دادن شکاف بین روحانیان و توده‌های مردم»

وی سپس با آوردن نظر «پولاک» در این زمینه مبنی بر این‌که «مومنان سختگیر، البته نمایش صحنه‌ای [تعزیه] را جایز نمی‌شمارند و آن را هتک حرمت از ائمه و بت‌پرستی می‌دانند»، مخاطب را به مطالعه این نوشتار فرا می‌خواند و سپس می‌نویسد: «آرای مخالفان تعزیه در میان علمای شیعه، از تعداد انگشتان دو دست تجاوز نمی‌کند.»

بر اساس مطالعات این نویسنده، تنها دو مورد مخالفت مطلق و پنج یا شش مخالفت مشروط در این زمینه وجود دارد.

ناد‌علی‌زاده سپس به آرای «محمد‌بن سلیمان تنکابنی»، «شیخ جعفر نجفی کاشف‌الغطا» و «حجت‌الاسلام شفقتی» در نفی تعزیه اشاره و ابراز امیدواری می‌کند که مطالعه این اثر به تصحیح نگاه‌ها و نگرش‌ها درباره تعزیه کمک شایانی کند و زمینه‌ای را برای بهره‌گیری بیشتر از هنر بی‌بدیل شبیه‌خوانی فراهم آورد.

نویسنده معتقد است که تعزیه نیز مانند دیگر آیین‌های مذهبی، باید به تکامل اخلاقی و معنوی روح انسان کمک کند.
 
وی می‌نویسد: «تعزیه نیز مانند دیگر آیین‌های مذهبی، باید مروج و مبلغ فضایل و مکارم و خصال نیکو باشد، مردم را دین‌دار و دین‌شناس نماید و روح معنویت و ظلم‌ستیزی را در آنان تقویت کند.»

نادعلی‌زاده سپس به تکامل تعزیه، پس از آن‌که به‌عنوان آیین شیعی مورد استفاده قرار گرفت و افزوده شدن قالب‌های نمایشی دیگری به آن مانند: «تشبه به لباس معصومین» یا «تشبه به زنان» اشاره می‌کند و به تحول آرای علمای شیعه به تناسب توسعه این نمایش می‌پردازد.
 وی می‌نویسد: «با شکل‌گیری تعزیه و گسترش آن در جوامع شیعی، مسایل فوق به یکی از دغدغه‌های مومنین تبدیل شد و حوزه‌های علمی تشیع را به بررسی‌ها و مطالعات جدید واداشت. آغاز چنین مطالعاتی در مجامع فقهی، علما و فقهای شیعه را آماده ساخت که هم‌زمان با ورود تئاتر غربی در دهه‌های بعد، با اندوخته‌ای قابل‌توجه از جهات علمی با مسایل تئاتر جدید روبه‌رو شود.»

نویسنده در بخش دیگری از مقدمه پس از آن‌که شرح‌کوتاهی از آنچه واقعه کربلا را پدید آورد، دو رسالت بزرگ «القای شور و حماسه عاشورا» و «نمایش مصائب خادان عصمت» را بر دوش آیین شبیه‌خوانی و تعزیه می‌گذارد و می‌نویسد: «تعزیه تنها نمایش مصیبت نیست و همه رسالتش در گریاندن امت خلاصه نمی‌شود که اگر چنین بود، این قلم نیز از مخالفان تعزیه به‌شمار می‌رفت. لیکن مهم‌تر از وجه گریاندن، برانگیزانندگی است که تعزیه را در میان دیگر آیین‌های سوگواری، برجسته کرده است.»

این نوشتار دربرگیرنده 131 فتوای مراجع از «آقا‌محمد‌باقر وحید بهبهانی ( 1116- 1205)» تا فتوای عالمانی مانند «آیت‌الله بروجردی»، «آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای» و «آیت‌الله سیدصادق شیرازی» به ترتیب سال تولد‌ آن‌هاست.

ناد‌علی‌زاده در پایان با بیان این‌که تاریخ پیدایش تعزیه را نمی‌توان قدیمی‌تر از سال پایانی حکومت صفویان دانست، به نتیجه‌گیری می‌پردازد و در بخشی از این نتیجه‌گیری می‌نویسد: «بررسی نشان می‌دهد که فقهان بزرگ شیعه همواره حامی و مدافع تعزیه بوده‌اند و با فتوا‌های قاطع و تفصیلی یا موجز خویش، بر اجرای مجالس شبیه‌خوانی مهر تایید می‌زنند.»

چاپ نخست «شبیه از نگاه فقیه» را انتشارات خیمه با شمارگان 1000 نسخه و به بهای 8500 تومان روانه بازار نشر کرده است.