آقا بزرگ تهرانی الحق و الانصاف امام علم تراجم است. همه ایشان را با الذریعه می شناسند به عنوان یکی از کتاب شناسان معروف ولی ایشان 17 جلد طبقات أعلام الشیعة هم نوشته است پس علاوه بر کتاب شناسی در شخصیت شناسی هم متخصص هستند؛ و بالاتر اینکه باید ایشان را به عنوان یکی از قهرمانان مدافع مکتب تشیع بالاخص در ترجمه علمای امامیه همراه با آثار و دستاوردهای شان شمرد، که با تألیف الذریعة و طبقات أعلام الشیعه عملا پاسخ امثال جرجی زیدان را داد، و ثابت کرد که در طول اعصار شیعه همیشه هم عالم داشته و هم تألیف.

البته شیعه همیشه در اقلیت بوده و از طرف سلاطین در فشار قرار داشته است. جرجی زیدان مسیحی در کتاب تاریخ ادبیات عرب ادعا کرد شیعیان، آثار مکتوب قابل توجّهی در تاریخ عرضه نکرده اند و نقش مؤثّری در پیشرفت علوم اسلامی نداشته اند. طلاب جوان که از دانش آموختگان حوزه علمیه نجف اشرف و تربیت یافته فرهنگ شیعه بودند و عمیقاً جریان فرهنگی شیعه را می شناختند، این ادعا را خلاف واقع می دانستند و با یکدیگر هم پیمان شدند که هر کدام به گونه ای به آن پاسخ دهند و زیدان را متوجه خطای تاریخی بزرگش بنمایند.

علامه شیخ محمد حسین کاشف الغطاء علاوه بر اینکه کتاب (أصل الشیعة و أصولها) را تألیف نمود، به نقد روش تحقیق کتاب جرجی زیدان پرداخت و خطاهای متعدّد آن را برشمرد و حاصل کار خود را به صورت کتابی به نام النقود و الردود (نقدها و پاسخ ها) منتشر ساخت.

علامه سید حسن صدر با تالیف کتاب تأسیس الشیعة الکرام لعلوم الإسلام(بنیانگذاری علوم اسلامی به دست شیعه) محقّقان را متوجّه جنبه های ناگفته تاریخ علوم اسلامی نمود.

علامه سید محسن امین عاملی با تألیف موسوعه 53 جلدی اعیان الشیعه به جرجی زیدان پاسخ داد و بالاخره قهرمان داستان ما، مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی با کوششی فراوان، کتابخانه های سراسر کشورهای اسلامی را کاوید و از میان انبوه کتاب ها، نزدیک به شصت هزار کتاب شیعی را شناسایی کرد و بدین ترتیب، توانست (کتاب شناسی بزرگ شیعه) را از آغاز تاریخ اسلام تا عصر خویش تدوین کند. این کتاب شناسی که نگاهی به 1300 سال فعالیت علمی شیعه دارد و با عنوان الذریعة الی تصانیف الشیعة (راهنمای آثار مکتوب شیعه) در 29 جلد منتشر گردیده، در واقع پاسخ مشروحی بود به ادّعای جرجی زیدان. بعدها این اثر، منشأ تحقیقات تازه ای در باب مکتوبات شیعه گشت و آثار فراموش شده را بازشناساند.

روزشمار زندگی آقا بزرگ تهرانی

1- ولادت در سال 1293.

2- معمم شدن در سال 1303.

3- اولین سفر زیارتی به مشهد مقدس در سال 1310.

4- اولین سفر زیارتی به نجف اشرف در سال 1313.

5- سفر تحصیلی به نجف اشرف در سال 1314.

6- سفر تحصیلی به سامراء پس از رحلت آخوند خراسانی و برای درک محضر شیخ الشریعه اصفهانی در سال 1329.

7- سفر تحصیلی به کاظمین در سال 1335.

8- بازگشت به سامراء در سال 1337.

9- بازگشت از سامراء به نجف اشرف در سال 1354.

10- مسافرت به ایران در سال 1360.

11- اولین سفر حج از ایران در سال 1364 البته ابتداء به نجف اشرف مشرف شدند بعدا به سوریه و قاهره مسافرت نمودند، سپس وارد مدینه منوره شدند و نهایتا حج بجا آوردند، و از راه بیروت برگشتند.

12- دومین سفر حج ایشان در سال 1378 بود و کلیه مناظرات استاد با علمای اهل سنت در سوریه، مصر و حجاز و اجازات رد و بدل شده مربوط به این دو سفر است.

13- در ضمن استاد در سال 1365 مجددا به زیارت امام رضا علیه السلام مشرف شدند.

14- آخرین سفرش در سال 1382 ه‍. ق( 1341 شمسی) بود که از ایران به نجف اشرف مشرف شدند و تا پایان عمر در نجف اشرف اقامت داشتند.

15- استاد جمعا 95 سال عمر با برکت داشتند 43 سال در تهران، 2 سال در کاظمین، 20 سال در سامراء و 30 سال در نجف اشرف ساکن بودند.

16- استاد در تاریخ 1389 قمری مطابق 1347 شمسی چشم از جهان فرو بست.

اجازات

 آقا بزرگ تهرانی به مقتضای تخصص و ضرورت کارش به همه کشورهای اسلامی مسافرت کرده است و طبیعتا با علمای زیادی هم دیدار داشته است و اولین مساله در برخورد دو عالم بحث اجازه و استجازه است، لذا ایشان هم مشایخ اجازه متعدد دارد و هم خود شیخ اجازه افراد متعددی هستند.

بعضی از مشایخ اجازه

1- محمد علی ازهَری مکّی مالکی( رئیس مدرّسان در مسجد الحرام).

2- عبد الوهاب بن عبد الله شافعی( امام جماعت مسجد الحرام).

3- ابراهیم بن احمد حمدی( از علماء مدینۀ منوره).

4- عبد القادر خطیب طرابلسی( مدرس در حرم شریف).

5- عبد الرحمن علیش حنفی( مدرس دانشگاه الازهر).

بعضی از راویان و یاوران

از علماء دین و مجتهدان بزرگی که شیخ به آنها اجازۀ روایت داد، می توان علماء ذیل را نام برد:

1- آیت الله بروجردی (متوفای 1380).

2- علامه شرف الدین (متوفای 1377).

3- آیت الله سید عبد الهادی شیرازی (متوفای 1382).

4- شیخ محمد رضا آل یاسین (متوفای 1370).

5- شیخ محمد حسن مظفّر (متوفای 1376).

6- سید هبة الدین شهرستانی (متوفای 1386).

7- سید شهاب الدین مَرعَشیی (متوفای 1411).

8- سید محمد صادق بحر العلوم (متوفای 1399).

9- میرزا محمد علی اردوبادی (متوفای 1380).

10- دکتر حسین علی محفوظ (متوفای 1430).

تألیفات

1- الذریعة الی تصانیف الشیعة.

2- طبقات اعلام الشیعة.

3- حاشیه بر هدیة العارفین ذیل کشف الظنون.

4- مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال.

5- هدیة الرازی إلی المجدد الشیرازی( زندگینامه میرزای شیرازی).

6- مقدمه تفسیر تبیان در زندگینامه شیخ طوسی.

7- مقدمه کتاب الصراط المستقیم إلی مستحقی التقدیم در زندگینامه علامه بیاضی.

8- مجموعة رجالیة تاریخیة.

9- المشیخة أو الإسناد المصفّی الی آل بیت المصطفی.

10- ذیل المشیخة.

11- ضیاء المفازات فی طرق مشایخ الإجازات.

12- النقد اللطیف فی نفی التحریف عن القرآن الشریف.

13- تفنید قول العوام بقدم الکلام.

14- توضیح الرشاد فی تاریخ حصر الاجتهاد.

15- الکشکول.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) در راستای احیاء آثار و تالیفات بزرگان شیعه، اقدام به تولید نرم افزارهای مجموعه آثار نموده و مجموعه کتب و تالیفات آنها را در قالب کتابخانه ای دیجیتالی تولید و به جامعه علمی تقدیم می نماید. نرم افزار مجموعه آثار آقا بزرگ تهرانی، کتابخانه ای جامع از آثار ایشان است که به تازگی تولید و عرضه گردیده.