رشد علم و فناوری نباید باعث کند شدن تبیین معارف ناب اهل بیت شود، بلکه فرصتی است که باید قدر آن را دانست و با به روز بودن مراکز علمی و پژوهشی در این مساله می توان در تبلیغ و ترویج معارف اهل بیت عملکردی به مراتب بهتر از گذشته داشت. در این باره با دکتر ابراهیم امینی مدیر کل دفتر دانشنامه ویکی شیعه به گفتگو پرداختیم و به بررسی ابعاد مختلف این دانشنامه پرداختیم.

مشروح این گفتگو را در ادامه بخوانید:

ویکی شیعه چیست؟

ویکی شیعه به منظور دسترسی آسان به محتوای دقیق و صحیح در فضای مجازی درباره تشیع و شیعیان در سال ۱۳۹۳ راه اندازی شد و تا کنون بیش از ۴۲ هزار مدخل در ۲۲ زبان ارائه کرده است. هدف اصلی ویکی شیعه مرجعیت یافتن این دانشنامه برخط در حوزه معارف اهل بیت علیهم السلام است.

این دانشنامه اکنون به ۲۲ زبان فارسی انگلیسی عربی روسی ترکی استانبولی اسپانیایی اندونزیایی اردو فرانسوی آلمانی چینی هندی سواحیلی، بنگالی، تاجیکی ترکی آذری پشتو ایتالیایی پرتغالی، هوسا، برمه ای و تایلندی فعالیت میکند و راه اندازی زبانهای دیگر را نیز در برنامه خود دارد تا خلا محتوایی معارف مکتب اهل بیت به زبانهای مختلف را جبران کند و دسترسی به معارف ناب اسلام را برای جویندگان آن در اقصی نقاط عالم فراهم نماید.

پژوهشگران و محققان فعال در مجموعه چه کسانی هستند و در چه حوزه هایی فعالیت می کنند؟

در ویکی شیعه مجموعه ای از نیروهای علمی و فنی در کنار هم کار می کنند؛ از پژوهشگران و ویراستاران علمی گرفته تا مترجمان و کارشناسان فناوری اطلاعات.

بخش علمی و محتوایی ما توسط طلاب و محققان حوزوی و دانشگاهی اداره می شود که هرکدام در یکی از شاخه های علوم اسلامی تخصص دارند.

در حال حاضر حدود ۳۰ نفر به صورت مستقیم در دفتر مرکزی فعالیت می کنند، اما از زمان آغاز پروژه تا امروز بیش از صد نفر از پژوهشگران و همکاران علمی در بخش های مختلف با ما همکاری داشته اند.

در کنار این مجموعه، شبکه ای از مترجمان فعال از کشورهای مختلف نیز داریم. اغلب این مترجمان بومی همان زبان ها هستند تا محتواها با فرهنگ و فضای زبانی هر جامعه تطبیق داشته باشد. به همین دلیل، مقاله ای که برای مخاطب اندونزیایی نوشته می شود، لحن و مثال های متفاوتی دارد با مقاله ای که برای کاربر عرب زبان یا اسپانیایی زبان تولید می شود.

در واقع، ویکی شیعه یک کار جمعی و بین المللی است؛ تلفیقی از تلاش های علمی حوزوی و تجربه های زبانی و فرهنگی از سراسر دنیا.

مهم ترین خدمات شما برای طلاب و پژوهشگران چیست؟

ما در ویکی شیعه برخلاف برخی دانشنامه های عمومی، یک ویکی باز نیستیم؛ یعنی هر کسی نمی تواند به صورت آزاد محتوا اضافه یا ویرایش کند. مطالب ما توسط پژوهشگران متخصص نوشته و پس از بررسی علمی منتشر می شود.

با این حال، طلاب و پژوهشگران می توانند از ویکی شیعه به عنوان یک منبع مقدماتی و راهنما استفاده کنند. در واقع ما برای عموم مردم می نویسیم، اما مطالب به گونه ای تنظیم می شوند که برای اهل علم هم مفید باشند.

طلاب می توانند برای آشنایی با کلیات هر موضوع، دیدن سرفصل های اصلی، و شناخت منابع معتبر آن به ویکی شیعه مراجعه کنند. مثلاً اگر کسی بخواهد درباره یک واقعه تاریخی، شخصیت مذهبی یا اصطلاح کلامی پژوهش کند، ویکی شیعه می تواند در مرحله ی نخست مسیر مطالعه را برایش روشن کند و منابع اولیه و ثانویه را معرفی نماید.

به عبارتی، ما کار پژوهش تخصصی را انجام نمی دهیم، بلکه با زبانی ساده، علمی و مستند، پلی می سازیم میان مخاطب عمومی و منابع اصیل شیعی. همین ویژگی باعث شده طلاب و دانشجویان در سراسر دنیا از ویکی شیعه به عنوان نقطه شروع پژوهش های دینی خود استفاده کنند.

بهره گیری شما از فناوری های نوین، به ویژه هوش مصنوعی، در چه سطحی است؟

یکی از پروژه های خواهر ویکی شیعه، شیعه دیتا است. شیعه دیتا پایگاهی اینترنتی است برای جمع آوری داده های ساختاریافته در حوزه مکتب اهل بیت.

شیعه دیتا مخزن داده های ساختار یافته مربوط به شیعه است. قرار است این پایگاه در آینده تبدیل به موتور داده های شیعی شود تا سایت ها، نرم افزارها، برنامه ها، هوش مصنوعی و… به آن متصل شده و داده های صحیح و متقن درباره شیعه و شیعیان را در اختیار جستجوگران قرار دهد.

سیاست های کلی ویکی شیعه کدام اند؟

رویکرد علمی

ویکی شیعه مروج مکتب اهل بیت (ع) است و مقالات را با هدف تبیین و دفاع از این آموزه های این مکتب منتشر میکند. در این رویکرد محتوا با رعایت انصاف علمی تنظیم میشوند و اختلاف نظرهای معتبر علمی به گونه ای بازتاب می یابد که خدشه ای بر قرائت رسمی تشیع وارد نیاید. بدین سان داوری نهایی به خواننده واگذار می گردد.

تحقیق دست اول ممنوع

تحقیق دست اول شامل حقایقی که هنوز چاپ نشده اند. استدلالها گمانه زنی ها، ایده ها، هرگونه تحلیل به چاپ ترسیده از داده های خام و همچنین کنار هم گذاشتن مطالب چاپ شده به گونه ای که در کنار همدیگر دیدگاه خاصی را پیش برده که هیچ کدام از آن منابع به تنهایی و به وضوح از آن دیدگاه حمایت نکنند میباشد.

اثبات پذیری

هر آنچه که به ویکی شیعه اضافه میشود. باید به منبعی منتسب گردد که به ارائه مطالب درست معروف باشد و متناسب با اطلاعات مربوط باشد.

ویکی شیعه در مسیر فعالیت های خود، صرفاً به عنوان یک پایگاه اطلاع رسانی شناخته نمی شود. شما اشاره کردید که به دنبال مرجعیت یافتن این دانشنامه هستید، مقصودتان چیست؟

ویکی شیعه، به عنوان دانشنامه ای تخصصی (موضوعی) در عرصه معارف و تاریخ تشیع، در پی آن است که تنها نقش یک پایگاه اطلاع رسانی را نداشته باشد، بلکه به جایگاهی فراتر، یعنی «مرجعیت علمی» در حوزه معارف شیعی دست یابد.

مرجعیت علمی در این معنا، یعنی رسیدن به سطحی از اعتبار و اعتماد که علاوه بر عموم مردم، پژوهشگران، استادان، طلاب و رسانه ها بتوانند به ویکی شیعه به چشم منبعی دقیق، مستند، متوازن و قابل اتکا برای شناخت معارف اهل بیت علیهم السلام بنگرند.

مرجعیت علمی ویکی شیعه نه بر پایه شهرت افراد، بلکه بر بنیاد اعتبار نهادی و نظام مند آن استوار است. ارزش هر مقاله در ویکی شیعه به فرآیند علمی و دقیقِ تولید، داوری و نظارت آن وابسته است، نه به نام نویسنده اش. از همین رو، این دانشنامه می کوشد با طراحی سازوکارهای شفاف برای ارزیابی و تأیید علمی، و با تکیه بر منابع اصیل و روش مند، جایگاه خود را به عنوان مرجع قابل اعتماد و روزآمد معارف شیعی در فضای علمی و فرهنگی تثبیت کند.

سخن پایانی:

حوزه های علمیه امروز در برابر مأموریتی جهانی قرار دارند؛ انتقال معارف اهل بیت(ع) به زبانی روزآمد و در قالبی قابل فهم برای جهان معاصر. ویکی شیعه تلاشی است در همین مسیر؛ پلی میان میراث علمی حوزه و فضای دیجیتال جهان.