حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم فرحانی در گفت‌وگو با خبرگزاری حوزه مهم‌ترین اقدامات معاونت‌های آموزش و امور حوزه‌های علمیه را تشریح کرد.
*تقویت نظام آموزش مدارس
با توجه به تصویب کلیات نظام آموزش سطح یک حوزه در شورای عالی و تدوین سرفصل‌های دروس و انتخاب مدارس نمونه برای تدریس آزمایشی این سرفصل‌ها، تقویت نظام آموزش مدارس از اقدامات معاونت آموزش بوده است که ما برای ارزیابی متون درسی فعلی سطح یک حوزه و معین کردن نقاط قابل تقویت این دروس، 70 جلسه کارگروه ارزیابی متون و 300 جلسه کمیته معین را با حضور کارشناسان متعدد تشکیل داده‌ایم و خروجی این کار، نهایی‌شدن سرفصل‌های دروس ادبیات و عقاید و کارشناسی سرفصل‌های احکام، منطق، تاریخ، علوم حدیث و کلام است که این‌ها هم به زودی نهایی می‌شود. ما این سرفصل‌ها را جهت تصویب به شورای عالی فرستاده‌ایم. این کار، بخش وسیعی از برنامه‌های معاونت آموزش حوزه‌های علمیه در سال 91 بود که امیدواریم خروجی آن، اجرای آزمایشی سرفصل‌های جدید در سال آینده در مدارس منتخب باشد. مدیر حوزه هم حمایت زیادی از این کار کردند.
*اهتمام به ارتقای تحصیل روحانیون شاغل
ما طبق فرموده مقام معظم رهبری، حوزه را مادر نظام می‌دانیم. بخشی از روحانیون در دستگاه‌های اجرایی شاغل‌اند و لذا هرچه این‌ها ارتقای علمی یابند، وضعیت محتوایی و نرم‌افزاری نظام نیز بهتر می‌شود. با تفاهمی که با دستگاه‌های مختلف داشتیم، برنامه حضور این روحانیون در قم و برگزاری کلاس‌های سطوح عالی برای این‌ها در قم را با پشتیبانی این دستگاه‌ها داشته‌ایم، امتحانات، ارزیابی تحصیلی و مدارج علمی این‌ها نیز برابر ضوابط انجام می‌شود. من در دو جلسه شرکت کردم، بعضی از روحانیون عقیدتی ارتش از نقاط مرزی به قم آمده بودند تا در درس‌های چهارشنبه و پنج‌شنبه شرکت کنند، خودشان می‌گفتند که ما نشاط و بازگشت به اصل پیدا کردیم. این کار مهمی بود که حوزه انجام داده است.
امتحان شفاهی در استان‌های مختلف
تا 23 بهمن 91، 25 دوره آزمون شفاهی در 27 استان کشور برگزار کردیم. اواخر سال 91 زنجان بودم، اساتید امتحانات شفاهی در مدیریت استان زنجان حضور یافتند و در واقع، ما به‌جای این‌که طلبه را به قم بیاوریم، هیأت اعزام می‌کنیم و در استان‌ها امتحان شفاهی برای ارتقای حکم علمی اساتید و برای طلاب برگزار می‌کنند. خود آن اساتید مشاور خوبی خواهند بود برای پیدا کردن نقاط ضعف. امتحان شفاهی شاخص مهمی در حوزه است.
آموزش متمرکز استخدامی
هم‌چنین آزمون متمرکز استخدام برگزار کردیم که برای تقویت امکان حضور روحانیون در خدمات متناسب با حوزه در نظام بوده است. یعنی طلبه‌هایی که به دلایلی از نظام آموزش حوزه بیرون‌اند، شورای عالی حوزه اجازه داد که به این‌ها مدرک استخدامی سطح 2 بدهیم. هنوز هم متقاضی داریم که اگر شورای عالی اجازه دهد و تعداد متقاضی هم بالا باشد، باز برگزار خواهد شد.
اقدامات جدید در زمینه مراکز تخصصی
در شورای گسترش، سه کمیته «مدارس، مراکز و آموزش» داریم. با توجه به تغییر ساختار حوزه اداره کمیته مدارس و مراکز، از معاونت امور حوزه‌ها به معاونت آموزش منتقل شد. در کمیته آموزش، شورای گسترش آموزش نماینده داشت، ولی سال قبل مصوب شد که معاون آموزش مسئول این کمیته باشد. این کار موجب پشتیبانی بیشتر معاونت از برنامه‌های شورای گسترش شد. نتیجه این کار کارشناسی، سه رشته «کلام، تاریخ و تبلیغ» بود. مثلاً در رشته تاریخ، گرایش‌های تاریخ اهل‌بیت علیهم‌السلام، تاریخ تشیع و... داریم. حوزه برای ساماندهی رشته تخصصی اول باید نقشه توسعه آن را داشته باشد تا بداند وقتی مجوز رشته می‌دهد، چه بخشی را در این نقشه کلان می‌بندد، که با برگزاری جلسات کارشناسی با متخصصین رشته‌ها، این‌کار انجام شد. ما که کمیته آموزش را به عهده گرفتیم ترکیب آن را تغییر دادیم و مجموعه‌ای از متخصصین هر رشته را عضو غیرثابت کمیته قرار دادیم. الان این مهندسی‌ها در سه رشته با 24 گرایش انجام شده است. در مدت کوتاه تحویل گرفتن کمیته آموزش، سطح سه علوم حدیث در کمیته و شورای گسترش نهایی شده است. حقوق و قضای اسلامی سطح 2 و 3 به شکل پیوسته کارشناسی شده و در شورای گسترش اشکالاتی گرفته شد و در حال بررسی مجدد هستیم. تفسیر و علوم قرآنی را در کمیته نهایی کردیم که در دستور کار شورای گسترش است. تاریخ اسلام با دو گرایش تاریخ اهل‌بیت علیهم‌السلام و تاریخ تشیع قطعی شد. در این مدت کوتاه، هفت رشته و گرایش جدید در مراکز تخصصی را با محوریت آموزش ستاد، نهایی کردیم؛ اهتمام جدی ما در آموزش، نهایی‌شدن کلیات و سرفصل رشته‌های تخصصی و نظام آموزش مدرسه‌ای است که این دو، کار محتوایی کلانی است که پیگیر آن هستیم. از سوی دیگر، آیین‌نامه آموزش سطح 2 و 3 مراکز تخصصی را نهایی کردیم. ما مجموعه‌ای از کارگروه‌ها را فعال کردیم که مصوبات قبلی را بازخوانی و تکمیل کردند که به تصویب کارگروه منتخب مدیر حوزه‌های علمیه هم رسیده و در حال ابلاغ است.
تلاش‌های ارزنده در زمینه مدارس سفیران هدایت
بحث مهم بعدی مسئله سفیران هدایت بود. در این زمینه تلاش خوبی در حوزه شده بود، منتها باید ارتباط آن با نظام آموزش حوزه، ضوابط ادامه تحصیل و نقل و انتقالات طلاب سفیران هدایت نهایی می‌شد. لذا هم ستاد و هم معاونت تبلیغ تلاش خوبی کردند و ما موفق شدیم نظام آموزش سفیران هدایت را در کمیته آموزش شورای گسترش، کمیته خاص تصویب رشته‌ها و شورای عالی حوزه به تصویب برسانیم.
الان ضوابط تحصیل طلاب سفیران هدایت را شورای عالی تصویب کرده و مصوبه 874 شورای عالی در این زمینه به امضای آیة‌الله استادی رسیده است که به موجب آن، سطح سه ناپیوسته سفیران با حداکثر 140 و 120 واحد ایجاد می‌شود که ورود به آن مشروط به گذراندن دو سال از تعهد تبلیغی است. البته فارغ‌التحصیلان دارای معدل کل بالای 18 می‌توانند بعد از اتمام سطح سه، تعهد تبلیغی خود را انجام دهند. ماده بعد، شرایط ادامه تحصیل طلاب سفیران هدایت را در رشته‌های دیگر حوزه و سطوح عالی حوزه معین کرده است که طبق جدول تطبیق، این‌کار انجام می‌شود. حدود 5 جلسه تخصصی در معاونت آموزش و معاونت تبلیغ در این‌باره برگزار شده است. ما داریم دو جدول تطبیق آماده می‌کنیم: جدول تطبیق انتقال از دوره سفیران هدایت به دوره بلندمدت یا برعکس. جدول تطبیق بعد از فراغت تحصیل هم آماده می‌شود که طلبه بعد از فارغ‌التحصیلی از سطح2 دوره بلندمدت می‌تواند ادامه تحصیل دهد. این‌ها از مهم‌ترین مطالبات مقام معظم رهبری بود که طلبه سفیران هدایت بتواند ادامه تحصیل دهد که این کار در دست انجام است. با این کار نقشه علمی واحدی بر سفیران هدایت و دوره بلندمدت حاکم می‌شود.
دانش‌افزایی اساتید
کار مهمی هم در بخش اساتید انجام دادیم؛ مصوبه ناتمامی که پیگیر آن بودیم، وضعیت اشتغال و به‌کارگیری اساتید در سطح کشور بود که جلسات خوبی در معاونت امور حوزه‌ها برگزار شد و چارچوب قابل دفاعی طراحی شد که اکنون مراحل نهایی را طی می‌کند. الان اساتید در دو بخش پاره‌وقت و تمام‌وقت پشتیبانی می‌شوند؛ سیاست ما این است که پشتیبانی به استان‌ها منتقل شود. ثانیاً تضمین آینده علمی و شغلی اساتید را تعریف کردیم که امیدواریم تصویب شود. الان کار آموزش اساتید را پیگیری می‌کنیم. سال قبل 470 استاد از 10 استان در دوره دانش‌افزایی شرکت کردند. ارتقای حکم علمی اساتید با حضور هیأت‌های ممتحن را پیگیری می‌کنیم و معتقدیم که دانش‌افزایی، مهارت‌های تدریس را افزایش می‌دهد و امتحانات نیز، سطح علمی آن‌ها را بالا می‌برد.
تصویب شاخص ارتقای مدارس کشور
کار دیگر در امور حوزه‌ها تصویب شاخص ارتقای مدارس کشور است؛ کارگروه ارزیابی و پشتیبانی که مصوب شورای گسترش است، شامل سه کمیته معین (پذیرش، ارتقا و عمران) است. کمیته پذیرش با همکاری مدیریت‌های استانی، مدارس متقاضی پذیرش را ارزیابی و بر اساس معدل وضعیت پذیرش آن‌ها را مشخص می‌کند. سال قبل به 372 مدرسه و امسال به 418 مدرسه اجازه پذیرش دادیم. کار این کمیته، کار مفصلی است که هرسال شش‌ماه به طول می‌انجامد. شاخص‌های این پذیرش به تصویب شورای عالی رسیده است. در چارچوب این کار، آزمون پذیرش دانشگاهیان را سازماندهی کردیم. کمیته ارتقا، مدارس متقاضی ارتقا به سطح بالاتر را ارزیابی می‌کند. شاخص‌های ارتقا در کمیته مدارس تصویب، و به تصویب دبیرخانه شورای گسترش می‌رسد و با تصویب مدیر حوزه‌های علمیه ابلاغ می‌شود. کار دیگر این کمیته، تبدیل مجوز موقت مدارس به دایم است. هم‌چنین مدارس موقتی که شاخص ارتقا را نداشته باشند، منحل می‌شوند.
تشکیل هیأت‌امنای مدارس
کار دیگری که در معاونت امور حوزه‌های علمیه و معاونت آموزش حوزه‌های مشترک در دست انجام است، تشکیل هیئت‌امنای مدارس است. ما آیین‌نامه مدیریت مدرسه و اساس‌نامه الگوی مدرسه را به تصویب شورای عالی رساندیم. اساس‌نامه الگو، به مدارس ما شخصیت حقوقی می‌دهد. قبلاً بسیاری از مؤسسات فعلی، برای پیداکردن شخصیت حقوقی، از اساس‌نامه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استفاده می‌کردند. ارکان اساس‌نامه الگو، این است که رکن مؤسس یا هیأت مؤسس از رکن هیئت‌امنا و مدیر شورای مدرسه باید جدا شود که شروع این کار با تشکیل هیئت‌امناست. ما 50درصد هیئت‌های امنا را در دو سال قبل تشکیل دادیم. هیئت‌امنا در راستای استقلال حوزه از دولت، متکفل پشتیبانی از مدرسه است. یکی از شاخص‌های ارتقای مدارس، تشکیل هیئت‌امنا و مصوب‌شدن سیاست‌های مالی مدرسه است. نقش شوراهای استانی حوزه‌های علمیه در حمایت از مدارس در حال افزایش است، به‌گونه‌ای که در مهرماه سال گذشته، اولین جلسه مشترک رؤسای شوراها و مدیران استانی برگزار شد که جلسه موفقی بود و 28 مصوبه داشت که خدمت مدیر حوزه‌های علمیه ارائه شده تا نهایی شود. ما کارمان را به این سمت می‌بریم که علما خودشان وارد کار شوند و نظرات آن‌ها مبنای تصمیمات کلان مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه باشد.
خیرین مدرسه‌ساز نیز تشکیلاتی است که ما از حرکت آن‌ها پشتیبانی می‌کنیم و برایشان مجوز می‌گیریم، ولی حضور کاری‌شان از طریق هیئت‌امناست. ما ارتباط کاری مستقیم با آن‌ها نداریم و این‌ها را به مدیران استانی وصل می‌کنیم.