حجت‌الاسلام محمد امین پورامینی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، این کتاب را تدوین آنچه در طول تاریخ اسلام از «کتاب علی(ع)» نقل شده است، دانست و اظهار کرد: «کتاب علی(ع)» مجموعه‌ مطالبی است که رسول اکرم(ص) بر حضرت علی(ع) املا کرده و توسط امیرالمومنین(ع) به رشته تحریر درآمده است.

پورامینی با اشاره به این‌که «در زمان گذشته کتاب‌ را روی پوست می‌نوشتند و سپس پوست‌ها را به هم می‌دوختند»، کتاب علی(ع) را کتابی حجیم عنوان کرد و افزود: در روایات طول این کتاب را 70 ذراع (حدود 35 متر) دانسته‌اند.

وی در بیان اهمیت «کتاب علی(ع)» گفت: این کتاب جایگاه رفیعی نزد اهل بیت(ع) دارد، به طوری که برای آنان حکم مرجع و منبع را داشته است. همچنین «کتاب علی(ع)» را نخستین کتاب تالیف شده در تاریخ اسلام عنوان کرده‌اند.

پورامینی با بیان این‌که «قرار نبوده کتاب علی(ع) در اختیار مردم ـ به جز خواص ـ قرار بگیرد اما ائمه(ع) به مناسبت‌های مختلف، از این کتاب نقل می‌کرده‌اند» افزود: «کتاب علی(ع)» در طول تاریخ در اختیار ائمه اطهار(ع) بوده و بر اساس تحقیقات و شواهد متعدد روایی و تاریخی، استناد ائمه(ع) به این کتاب، تا زمان امام رضا(ع) ثابت شده است و از آن‌جا که جزو میراث‌های ائمه(ع) محسوب می‌شود، باید گفت که این کتاب در اختیار همه ائمه اطهار(ع) بوده و اکنون در اختیار امام زمان(عج) است.

این پژوهشگر در ادامه درباره کتاب تالیفی خود با عنوان «المروی من کتاب علی(ع)» گفت: در این کتاب که به زبان عربی نوشته شده، مطالبی که در طول تاریخ اسلام از سوی ائمه اطهار(ع) از «کتاب علی(ع)» نقل شده ـ یعنی آنچه از این کتاب به دست ما رسیده است ـ گردآوری و تدوین شده است.

وی اضافه کرد: کتاب‌های روایی و فقهی مهم و دست اول از جمله «بصایرالدرجات»، «من لایحضره‌الفقیه»، «کافی»، «تهذیب»، «استبصار» و «امالی صدوق» و همچنین در مرحله بعد؛ کتاب‌هایی مانند «بحار الانوار»، «وسائل الشیعه»، «مستدرک الوسائل»، «جامع احادیث الشیعة» از جمله منابع نگارش «المروی من کتاب علی(ع)» بوده‌اند.

پورامینی همچنین منابع اهل سنت مانند «صحیح بخاری» و «صحیح مسلم» و سایر کتاب‌های روایی و فقهی اهل تسنن را از دیگر منابع نگارش کتاب «المروی من کتاب علی(ع)» نام برد.

وی با اشاره به این که حدود دو سال زمان صرف نگارش کتاب «المروی من کتاب علی(ع)» شده است، افزود: برای نخستین بار است که چنین کتابی درباره «کتاب علی(ع)» نگاشته شده است. هرچند پیش از این، جزوات یا کتاب‌هایی درباره «کتاب علی(ع)» منتشر شده بودند اما جمع‌آوری و تدوین کتابی مشتمل بر همه روایات مربوط به آن، تاکنون و به این صورت انجام نگرفته است.

این استاد حوزه علمیه در بیان میزان جامعیت کتاب «المروی من کتاب علی(ع)» گفت: با بهره‌گیری از ابزار روز، تلاش شده تا تمام کتاب‌های شیعی و تمامی منابع اهل سنت درباره این موضوع بررسی شود که در این راستا 353 منبع شیعه و سنی شامل آثار فقهی، روایی و رجالی، به عنوان منبع در نگارش این کتاب مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

پورامینی درباره محتوای کتاب «المروی من کتاب علی(ع)» گفت: در مقدمه علاوه بر توضیح عنوان این کتاب، به طرح سوال و جواب‌هایی درباره «کتاب علی(ع)» پرداخته شده است. همچنین این کتاب شامل چهار فصل است که نخستین فصل آن با عنوان «کلیاتی درباره کتاب علی(ع)» در باب نخست، مطالبی درباره اصالت و چیستی «کتاب علی(ع)» ارایه و بیان می‌کند که «کتاب علی(ع)» شامل همه مطالب مورد نیاز انسان‌ها از آغاز تا پایان است و به همین دلیل آن را به «الجامعه» و «الشامله» تعبیر کرده‌اند. باب دوم این فصل نیز به بیان مستندات تاریخی درباره رابطه اهل بیت(ع) و «کتاب علی(ع)» می‌پردازد.

وی ادامه داد: در فصل دوم کتاب «المروی من کتاب علی(ع)» روایات غیر فقهی نقل شده از «کتاب علی(ع)» جمع‌آوری شده‌اند. این فصل ابتدا آیاتی از قرآن را ارایه می‌کند که در «کتاب علی(ع)» وجود دارند، توضیحاتی درباره آن‌ها داده شده یا به آن آیات استناد شده است و در ادامه آن، مطالب گسترده و متنوعی درباره وحی و پیامبران، امامت و ولایت، علم و عالمان، دعا، معارف اسلامی، اخلاق، همزیستی، بهداشت، حقوق و اخبار آینده ارایه شده است.

این پژوهشگر افزود: سومین فصل کتاب «المروی من کتاب علی(ع)» به تدوین روایات فقهی نقل شده از «کتاب علی(ع)» اختصاص دارد. این تدوین بر اساس باب‌های معروف کتاب‌های فقهی از طهارت تا دیات صورت گرفته است.

پورامینی درباره چهارمین فصل کتاب «المروی من کتاب علی(ع)» با عنوان «کتاب علی(ع) در آیینه کتاب‌های مسلمانان» گفت: این فصل نشان می‌دهد که «کتاب علی(ع)» تنها در کتاب شیعیان نیست، بلکه اهل سنت نیز به آن اشارات و ارجاعاتی داشته‌اند. اگرچه دسترسی و اشارات شیعه به این کتاب بیشتر بوده است، اما در مهم‌ترین کتاب‌های اهل سنت نیز استفاده‌ها و اشاراتی به «کتاب علی(ع)» وجود دارد و به همین دلیل آنان نمی‌توانند وجود آن را انکار کنند.

وی ادامه داد: نخستین باب این فصل، «کتاب علی(ع)» را در کتاب‌های فقهی، روایی و رجالی اهل سنت و فرقه‌های زیدیه و اباضیه بررسی می‌کند. باب دوم این فصل نیز به بیان استنادات فقهای شیعه به مرویات «کتاب علی(ع)» اختصاص دارد و استفاده‌ها و ارجاعات فقهای امامیه از ابتدا، یعنی از زمان شیخ طوسی تاکنون از این کتاب، در این فصل تدوین شده است. 

این استاد حوزه با اشاره به این‌که پیش از این دو طرح پژوهشی با عنوان «گردآوری مرویات کتاب علی(ع)» و «استناد اهل بیت(ع) به قرآن در فقه» را نزد آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی مطرح کرده است، درباره علت نگارش این کتاب افزود: این طرح‌ها با استقبال وی مواجه و پس از آن، انجام طرح نخست به عهده من گذارده شد و طرح دوم نیز توسط حجت‌الاسلام محمد جعفر طبسی در حال انجام و در مراحل پایانی است.

نویسنده کتاب «المروی من کتاب علی(ع)» یادآور شد: قرار است این کتاب تا اواخر فروردین یا اوایل اردیبهشت‌ماه سال جاری با شمارگان 1000 نسخه و در 548 صفحه از سوی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) قم منتشر ‌شود. امیدوارم بستر لازم برای ترجمه فارسی آن نیز فراهم شود.