حدائق در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره اهمیت سیره‌نویسی اظهار کرد: در نخستین گام، تربیت‌یافتگان هر مکتبی به عنوان شاخص‌های آن مکتب‌اند. پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) نیز مهم‌ترین اشخاصی‌اند که مکتب اسلام و قرآن ایشان را تربیت کرده ‌است و این بزرگواران شاخص‌های حقیقی و نمونه‌های بارز و الگوی انسان کامل شناخته می‌شوند.

وی افزود: از این رو برای شناخت دین اسلام نیازمندیم با بررسی زندگی این بزرگواران و اندیشه و اعمالشان یعنی «سیره» حضرات که آیینه تمام‌نمایی از توان تربیتی یک آیین و الگویی برای تمام عصرها و نسل‌هاست، دانش و روشی را بیابیم و بشناسیم که آن علم سیر‌ه‌نویسی است.

مترجم بخش اصول فقه کتاب «الحدائق الناضره» درباره کاربردهای آثار سیره‌نویسی گفت: یکی از ملزومات ارایه حقیقی یک مکتب و آیین و معرفی تام و تمام یک اندیشه برای دیگران شناخت، تمسک و کاربرد علم سیره و مکتوبات حوزه سیره‌نویسی است.

حدائق در تعریف سیره توضیح داد:‌ سیره یعنی مجموعه اندیشه‌ها، اخلاق، رفتار، چگونگی سلوک با مردم، ارتباط با طبیعت و پیروی از فرامین الهی. چگونگی رفتار با تاریخ نیز بخشی از سیره به‌شمار می‌آید. در این زمینه از حضرت امیر(ع) نقل شده است؛ «من به‌گونه‌ای با تاریخ آشنا هستم که گویی با آن‌ زندگی می‌کرده‌ام.»

مطالعات حوزه سیره‌نویسی و سیره‌پژوهی از  بخش‌های مهم تحقیقات دینی‌اند. ارایه حقیقی یک مکتب و آیین و معرفی تام و تمام یک اندیشه برای دیگران یکی از ملزومات علم سیره و مکتوبات حوزه سیره‌نویسی است. در تقریر مکتوبات این حوزه اختلاف نظرهای گوناگونی وجود دارد، برخی از متفکران جدید معتقدند که سیره به معنای نحوه رفتار و سلوک بزرگان دین است در حالی که در برخی کتاب‌های این حوزه به اشتباه گاه فقط تاریخ‌نگاری صورت گرفته است.حدائق درباره اهمیت پرداختن به این موضوع عنوان کرد: تاریخ‌نگاری از دین یعنی احیای آن. زمانی که تاریخ زندگانی یک مومن را می‌نویسیم و آن را به ثبت می‌رسانیم، در حقیقت او را زندگانی بخشیده‌ایم و جاودانه‌اش کرده‌ایم چنانچه در روایت داریم که فرموده‌اند؛ «من أرِِِّخ مومنا کمن احیاها». مهم‌ترین کار آن است که سیره معصومان(ع) که شاخص‌های بزرگ اسلام و تربیت یافته مکتب پیامبر(ص) هستند را تحقیق نوین و تحریری جدید کنیم. با معرفی این بزرگواران، الگوهای عملی و کاربردی یک مکتب و دین به‌راحتی در دسترس قرار می‌گیرد و آیندگان به سهولت می‌توانند این انسان‌های کامل را بشناسند و رفتار خود را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که منطبق بر حقیقت و مورد رضایت خداوند باشد.

کارشناس حوزه عرفان و قرآن‌پژوه ادامه داد: در این حوزه باید بدانیم که معصومین(ع)، قرآن مجسم و نمونه‌های عالی و کاربردی مکتب انسان‌ساز اسلامند. غفلت از آن‌ها و این علم موجب می‌شود بخش عظیمی از سرمایه‌های‌مان را از دست بدهیم یا آن را نادیده بگیریم. بیان سیره این بزرگان علاوه بر دانشمندی نیازمند روش‌مندی خاصی است.

حدائق درباره آثار و کتاب‌های سیره‌نویسی‌ کنونی و آسیب‌های آن‌ها اظهار کرد: متاسفانه محققان در اغلب مکتوبات حوزه سیره معصومین(ع)، به تبیین رخدادهای تاریخی صرف توجه کرده‌اند، در حالی که این دسته از آثار به صورت جدی در فضای تاریخ‌‌نگاری قرار می‌گیرند و گزارشی از تاریخ روایی ارایه می‌دهند. 

استاد حوزه فلسفه و فقه تاکید کرد: در سیره‌نگاری سند مجموعه‌های‌ روایی باید به شکل جدی از دیدگاه علم درایة، علم حدیث و دانش رجال بررسی همه‌جانبه شود. در نگارش این مکتوبات باید بکوشیم آنچه به عنوان سیره پیامبر گرامی اسلام(ص)، حضرت فاطمه(س) و سیره ائمه معصوم است بدون آن که اضافات یا حتی زیوری به آن بیاویزیم، ارایه دهیم. البته تمام محدثین در این زمینه تلاش‌هایی فراوان و طاقت‌فرسا کرده‌اند و برای کار تمام آن ‌بزرگان، ارزش بسیاری قایلیم.

وی افزود: یک سیره‌نویس باید در گام نخست صحت روایات را در عالی‌ترین درجه و با وسواس خاصی بررسی کند. پس از آن که حدیثی را پالایش کرد و از همه ضعف‌های احتمالی در متن یا سند مطلع شد باید به بررسی آن از ابعاد و وجوه گوناگون علم حدیث، تاریخ، تفسیر و ... بپردازد. سپس باید آن را در قالب زبان و اندیشه نسل معاصری که با دنیای جدید در ارتباط است ـ آن هم با تکیه بر استحکام سند و منبع ـ  ارایه دهد. در این صورت مخاطبان جوان کنونی، جهان پر سرعت و اهالی تشنه دهکده جهانی که دو گروه کلی مخاطبان خاص(مسلمانان) و مخاطبان عام(غیر مسلمانان) را تشکیل می‌دهند توان بهره‌مندی از«سیره» را خواهند داشت.

این مترجم حوزه دین و ادبیات درباره مبانی پژوهش‌های سیره‌نویسی گفت:‌ مبنای علمی و پالایش تمامی داده‌های گذشته، روش‌هایی است که در آیین پیامبر(ص) جای دارد. امام علی(ع) نیز فرموده‌اند «اگر دین را بدون آن‌که چیزی به آن اضافه کنید به دنیا معرفی کنید، همه عالم به کیش شما ایمان خواهند آورد.» چنان‌چه این روش کاملا کاربردی حضرت امیر(ع) را در سیره‌نویسی و سیره‌پژوهی انجام دهیم، دیگر در پی روش‌ها و نمونه‌های دیگر در تربیت مکتبی نخواهیم بود.

وی در پاسخ به این سوال که «چه آسیب‌هایی آثار معاصر حوزه سیره‌نویسی را تهدید می‌کنند؟» گفت: یکی از آسیب‌های مکتوبات کنونی، استفاده نکردن از فرمایش معصومان است. این غفلت موجب می‌شود بخش عظیمی از سرمایه‌هایمان را از دست بدهیم یا نادیده بگیریم. بیان سیره بزرگان علاوه بر دانشمندی نیازمند روش‌مندی خاص، عمیق و نوین از منابع کهن است. 

وی افزود: آسیب بعدی را در روش‌های استخراج اطلاعات تاریخی می‌دانم. گاهی مواقع روش‌ها را از خود مکتب استخراج نمی‌کنیم، گاهی نیز از روش‌های دیگران که بعضا همخوانی در حوزه سیره و رجال ما ندارد استفاده می‌کنیم که با مبانی علمی این دانش صد در صد اسلامی سازگار نیست، در نتیجه کاربردی ندارد یا ناقص‌‌اند و وافی به مقصود هم نخواهند شد. علم سیره و رجال در شمار علوم اختصاصی اسلام‌اند و استفاده از سایر منابع، روش‌ها و دخالت دادن آن‌ها در کشف حقایق، بدون رویکرد تحلیل‌گرانه و روشمند پیوسته (سیستماتیک)، آسیب بزرگی به این دانش سترگ وارد می‌کند.

این کارشناس حوزه فقه و فلسفه افزود: از دیگر آسیب‌های این دسته از آثار می‌توان به استفاده از روش‌های مکاتب دیگری که سنخیتی با سیره‌نویسی یا سیره معصومان(ع) ندارند، اشاره کرد، نظیر استفاده از روش‌های مارکسیستی، لیبرالیستی یا مکاتبی از این دست که روش و تکنیک‌های مطالعاتی خود را دارند. استفاده از این روش‌ها متناسب علومی‌اند که از بطن این مکاتب تولد یافته‌اند و برای متن اصلی اسلام (قرآن و سنت) غیرکاربردی ـ اگر نگوییم مضر ـ محسوب می‌شوند.

حدائق تاکید کرد: چنانچه در تفسیر قرآن کریم خود آیات مفسر خویشند، در سیره‌نویسی هم می‌توان معصومان(ع) را با قرآن و خودشان شناخت چون امیرالمومنین «میزان الاعمال» است. بنابراین از روش‌های درونی دین می‌توان روش‌های کاملا عقلانی و برگرفته از بطن اسلام را برای شناختن و شناساندن سیره معصومان(ع) استخراج کرد، روش‌هایی که توجه نکردن به آن‌ها آسیب‌های جدی را به این حوزه و مکتوبات آن وارد ساخته است.

وی متذکر شد: اغلب محققان و فقهای گذشته ما محدث، رجالی و سیره‌نویس هم بوده‌اند. ایشان نگاه روش‌شناختی به متن قرآن کریم، روش پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) در استناد به قرآن، تاریخ و سیره در آثار و کارهای گذشتگان داشتند. سیره‌نویسان و محققان این حوزه پس از عنایت ویژه و سپس عبور از این مرحله است که می‌توانند در کنار ارایه اطلاعات این حوزه به تحلیل داده‌ها بپردازند. زمانی که این مصونیت در پژوهش ایجاد شد، می‌توان با اعمال روش‌شناسی برگرفته از آیین و منابع درون دینی، سیره معصومان(ع) را استخراج و تدوینی نوین کرد؛ چرا که نیاز اساسی زمانه کنونی ماست.